بهروز رحمتی، مدیر امور سهام، سرمایه‌گذاری و مجامع شرکت ملی صنایع مس ایران: معدن، نقطه جهش صنعت و اقتصاد کشور
کاتد مس از جمله محصولاتی است که در صنعت کاربردهای فراوانی دارد. مصرف‌کنندگان کاتد مس به طور معمول کشورهای صنعتی و پیشرفته هستند. اصولا بسیاری از کشورهای صنعتی به‌دلیل نیاز مبرم به این محصول استراتژیک، جزو تولیدکنندگان آن نیز به‌شمار می‌روند؛ در حالیکه ممکن است حتی ذخایر معدنی مس را نیز در اختیار داشته باشند. تکمیل زنجیره ارزش‌افزوده بخش معدن و تولید محصولات نهایی زنجیره مس اگرچه با ایجاد اشتغال و ارزش‌افزوده همراه است، اما حاشیه سود کمتر این بخش نسبت به بخش معدن باعث شده تکمیل زنجیره ارزش به‌ویژه در حوزه مس، نیازمند رعایت دقیق اصول اقتصادی و تمامی جوانب این صنعت باشد؛ چراکه تولید کاتد مس و محصولات نیمه‌ساخته مسی از نوسان‌های اقتصادی تاثیر بیشتری می‌پذیرد و حاشیه سود به نسبت کمتری در مقایسه با محصولات معدنی دارند؛ بنابراین برای توسعه این بخش از صنعت باید به موارد بسیار مهمی مانند حداقل ظرفیت اقتصادی و نوع تکنولوژی توجه شایسته‌تری شود.
بیشترین حاشیه سود صنعت مس در بخش معدن و تولید کنسانتره و کمترین آن در حوزه کاتد که شامل بخش ذوب و پالایش مس است، به‌دست می‌آید. از همین رو واحدهای ذوب و پالایش مس در چند دهه گذشته، توجه بیشتری به مقوله افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها داشته‌اند که تاثیر آن را می‌توان در افزایش ظرفیت تولید واحدهای موجود و نوسازی تکنولوژی‌های قدیمی و همچنین احداث واحدهای جدید با حداکثر ظرفیت تولید و استفاده از تکنولوژی‌های نوین و بهروز مشاهده کرد.
عوامل موثر بر توسعه ذوب مس
پارامترهای گوناگونی در ساخت کارخانه‌های جدید ذوب مس تاثیرگذار است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به تکنولوژی مورد استفاده، ظرفیت اقتصادی تولید، تولید محصولات جانبی و همین‌طور محصولات پایین‌دست اشاره کرد. دقت نظر و انتخاب درست در چنین مقوله‌هایی، نقشی تعیین‌کننده در سوددهی یا زیاندهی واحدهای تولید کاتد در جهان دارد.
انتخاب نوع تکنولوژی
در حال حاضر حدود ۲۰نوع تکنولوژی ذوب مس در جهان وجود دارد که بخشی از آن‌ها اصلی و برخی دیگر اصلاح‌شده تکنولوژی‌های اولیه هستند. این تکنولوژی‌ها شامل فرآیندهایی از جمله آیزا، آسملت، اینکو، میتسوبیشی، نوراندا، وانیوکوف،کوره الکتریکی، کوره شعله‌ای، کوره دمشی، کوره فلش یا اتوکمپو و…. می‌شوند. البته به‌تازگی تکنولوژی‌های جدید چینی مانند فرآیندهای دمش از پهلو(DSB) و SKS نیز با شتاب زیادی وارد صنعت مس شده‌اند که گفته می‌شود به‌دلیل هزینه‌های سرمایه‌گذاری(CAPEX) و عملیاتی (OPEX)کمتر، رقیب سرسختی برای تکنولوژی فلش به‌ویژه برای ظرفیت‌های تولید پایین و متوسط با حدود ۱۰۰ تا ۳۰۰هزار تن محصول در سال خواهد بود. بنابراین انتخاب نوع تکنولوژی مورد استفاده برای تولید کاتد بسیار کلیدی است که تاثیر مستقیمی بر هزینه‌های سرمایه‌گذاری و عملیاتی که برای سالیان متمادی باید پرداخت شود ودر نهایت میزان سودآوری طرح دارد.
ظرفیت اقتصادی
یکی دیگر از موارد بسیار پراهمیت در ساخت واحدهای ذوب، توجه به حداقل ظرفیت اقتصادی آن است. بسته به نوع تکنولوژی مورد استفاده، تولید با کمتر از یک ظرفیت خاص، فعالیت واحد ذوب را غیراقتصادی می‌کند. گفتنی است که عبارت حداقل ظرفیت اقتصادی یک عبارت عمومی در ارتباط با متوسط شاخص‌های صنعت در جهان است و طبعا حداقل ظرفیت اقتصادی تولید با یک تکنولوژی خاص، ممکن است در یک منطقه با منطقه دیگر ازنظر تفاوت در دسترسی به زیرساخت‌ها، بازار مواد اولیه و محصول و همین‌طور هزینه نیروی انسانی و تاسیسات مصرفی یکسان نباشد.
تا حدود یک دهه قبل در مقالات علمی موجود در بخش ذوب، پالایش و تولید مس کاتدی، حداقل ظرفیت اقتصادی تکنولوژی‌های ذوب مدرن مانند ذوب تشعشعی یا کوره فلش، حدود ۲۰۰هزار تن عنوان می‌شد، اما در شرایط کنونی حداقل ظرفیت اقتصادی برای این تکنولوژی حدود ۳۰۰هزار تن برآورد می‌شود. البته حدود ۴تا۵سال است که تکنولوژی‌های جدیدتری مانند DSB یا SKS به‌ویژه در چین به بازار آمده‌اند که حتی با ظرفیت‌های ۱۰۰هزار تن نیز اقتصادی هستند. در حلقه قبلی زنجیره و بخش تغلیظ، لزوم توجه به ظرفیت اقتصادی به‌دلیل حاشیه سود بالاتر به این اندازه جدی نیست و گاه مشاهده می‌شود کارخانه‌های تغلیظ با ظرفیت تولید ۱۰هزار تن کنسانتره و حتی کمتر نیز اقتصادی هستند.
